Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego przewidująca przyjęcie jako zasady prowadzenia rozpraw zdalnych

Prezydent RP Andrzej Duda podpisał przygotowaną w Ministerstwie Sprawiedliwości Ustawę z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy- Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (dalej „ Ustawa”), wprowadzającą rozwiązania informatyczne, które mają ułatwić pracę wymiaru sprawiedliwości.  

Ustawa przewiduje przyjęcie jako zasady prowadzenia rozpraw za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość, w  okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich. Strony postępowania, a także świadkowie i biegli, nie będą musieli osobiście stawiać się w sądzie. Powyższe ma na celu zmniejszenia ryzyka epidemicznego, a przyjęte rozwiązanie ma zapewnić utrzymanie jawność rozprawy dla stron. Ustawa, w sprawach prowadzonych w sposób określony w art. 15zzs1 (rozprawy zdalne), wprowadza obowiązek podania adresu poczty elektronicznej i numeru telefonu do kontaktu z sądem, w pierwszy piśmie procesowym wnoszonym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej. Niewykonanie tego obowiązku stanowi brak formalny pisma.

Wskazać należy, że odstąpienie od posiedzenia zdalnego, tj. przeprowadzenie posiedzenia w tradycyjnej formie, będzie możliwe tylko, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym będzie konieczne i nie spowoduje to nadmiernego zagrożenia epidemicznego. Wyjątkowo, gdy rodzaj sprawy na to pozwoli, sąd będzie mógł rozstrzygać sprawy na posiedzeniach niejawnych.

Nowa Ustawa przewiduje, że osobom nieposiadającym odpowiednich urządzeń technicznych, na ich wniosek złożony w terminie co najmniej 5 dni przed terminem wyznaczonego posiedzenia zdalnego, zostanie zagwarantowany dostęp do urządzeń technicznych w sądzie.

Ustawa zakłada przyjęcie w czasie obowiązywania stanu epidemii spowodowanego Covid-19 lub stanu zagrożenia epidemicznego, a także rok po ustaniu ostatniego z nich jako zasady rozpoznawania spraw przez jednego sędziego (także w drugiej instancji). Takie rozwiązanie, zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości ma umożliwić bardziej efektywne wykorzystanie kadry orzeczniczej. Ustawa przewiduje możliwość rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, będzie to jednak możliwe na zarządzenie prezesa sądu, jeżeli uzna on to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.

Przyjęte rozwiązania w Ustawie pozwalają na doręczenie przez sąd adwokatowi, radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej pism sądowych poprzez umieszczenie ich treści w systemie teleinformatycznym służącym udostępnianiu tych pism (Portal Informacyjny Sądów Powszechnych ). Nie dotyczy to pism, które podlegają doręczeniu wraz z odpisami pism procesowych stron lub innymi dokumentami niepochodzącymi od sądu. Datą doręczenia jest data zapoznania się przez odbiorcę z pismem umieszczonym w portalu informacyjnym. W przypadku braku zapoznania się, pismo uznaje się za doręczone po upływie 14 dni od dnia umieszczenia pisma w portalu informacyjnym. Doręczenie pisma za pośrednictwem portalu informacyjnego wywołuje skutki procesowe określone w Kodeksie postępowania cywilnego właściwe dla doręczenia pisma sądowego.

Przyjęte zmiany dotyczą przede wszystkim zmian w Kodeksie postępowania cywilnego, ale także ustawy o komornikach sądowych i dotyczą sprzedaży nieruchomości w drodze licytacji elektronicznej oraz przetwarzania dokumentacji przez komorników sądowych w systemie teleinformatycznym. Ponadto ustawa wprowadza szczególne regulacje dotyczące rozpatrywania spraw cywilnych przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy oraz rozpatrywania spraw sądowoadministracyjnych w związku ze stanem epidemii ogłoszonym z powodu COVID-19.

Ustawa wchodzi w życie w terminu 14 dni od jej ogłoszenia.